İşitme Sistemi Anatomisi

İşitme sistemi, ses dalgalarını algılayıp beyne ileterek hem iletişimimizi mümkün kılan hem de çevremizle etkileşimimizi sağlayan en karmaşık duyu sistemlerinden biridir.

Helix (Kulak Kepçesinin Dış Kenarındaki Kıvrım)

• Anatomi: Elastik kıkırdaktan oluşan kulak kepçesinin dış sınırı; antiheliks, tragus vb. yapılarla konturları belirler.

• İşlev: Dış kulak kanalına girişte spektral filtreleme (HRTF) yaparak özellikle 2–5 kHz’te kazanç sağlar; yön-lokalizasyon ipuçlarını güçlendirir.

• Klinik: Travma, perikondrit, piercing sonrası kondrit; şekil deformiteleri (otoplasti). Dış kulak protez/kalıp tasarımında referans.

Temporalis Muscle (Temporal Kas)

• Anatomi: Fossa temporalis’ten başlar, mandibula koronoid çıkıntısına tutunur.

• İşlev: Çiğnemede elevasyon/retraksiyon; çene kas-kaynaklı otaljiye sık neden olur (V3 refer edilimi).

• Klinik: Bruksizm, TME disfonksiyonu; kulak ağrısı ayırıcı tanısında önemli.

Temporal Bone (Şakak Kemiği)

• Anatomi: Squamöz, timpanik, mastoid ve petroz parçalardan oluşur; iç/dış akustik kanal, orta–iç kulak, fasiyal kanal bu kemiktedir.

• İşlev: İşitme-denge organlarını korur; iletim yollarına kemiksel destek.

• Klinik: Temporal kemik kırıkları (longitudinal/transvers), mastoidit, kolesteatom yayılım yolları; BT temporal kemik temel görüntüleme.

Malleus (Çekiç Kemiği)

• Anatomi: Manubrium kısmı kulak zarına (umbo) yapışır, başı incus ile eklem yapar; tensor tympani tendonu boyna tutunur.

• İşlev: TM titreşimlerini ossiküler zincire aktarır; kol mekanizmasının ilk kolu.

• Klinik: Fiksasyon, erozyon, disartikülasyon; iletim tipi kayıp. Oto-otoskopide ışık üçgeninin yönü manubrium aksına ipucu verir.

Semicircular Canals (Yarım Daire Kanalları)

• Anatomi: Anterior, posterior ve lateral kanal; ampullada crista ampullaris + cupula; endolenf ile dolu.

• İşlev: Açısal hız/ivme algısı; baş hareketlerinin refleks telafisi (VOR).

• Klinik/Ölçüm: BPPV (en sık posterior kanal; otokonilerin kanala düşmesi) – Epley/Semont manevraları; vHIT (gain, saccade), kalorik test, VNG.

Stapes (Üzengi Kemiği)

• Anatomi: Baş–krus–taban (oval pencere) yapıları; stapedius kası posteriora tutunur.

• İşlev: Titreşimi feneştra ovalis üzerinden perilenfe iletir; akustik reflekste (70–100 dB SPL) hareketi azalır.

• Klinik: Otoskleroz (stapes fiksasyonu), Carhart çentiği (≈2 kHz kemik iletim düşüşü); stapedotomi/stapedektomi.

Cochlea (Koklea)

• Anatomi: ~2.5–2.75 tur spiral; scala vestibuli/media/tympani; Organum Corti basilar membran üzerinde.

• İşlev: Mekanik titreşim → elektriksel sinyal; tonotopi: bazal (yüksek frekans, ~20 kHz) → apikal (düşük frekans, ~20 Hz); OHC ≈12.000, IHC ≈3.500; endokoklear potansiyel ≈ +80 mV.

• Klinik/Ölçüm: Saf ses odyometri (dB HL), OAE (TEOAE/DPOAE), ABR (dalgalar I–V), ECochG (SP/AP); ototoksisite, SSNHL, presbiakuzi.

External Acoustic Meatus – Ear Canal (Dış Kulak Yolu)

• Anatomi: Ortalama 2.5–3.0 cm; dış 1/3 kıkırdaklı (kıl/serümen bezleri), iç 2/3 kemik; S-şekilli.

• İşlev: ≈2.5–3 kHz’te 10–15 dB rezonans kazancı; TM’yi korur.

• Klinik: Otitis externa, ekzostoz; pamuklu çubuk travması; kulak kalıbı/otoprotez uygulamalarında kritik.

Cartilage (Kıkırdak)

• Anatomi/İşlev: Aurikula kıkırdağı elastiktir; perikondriumdan beslenir, şekil ve esneklik sağlar.

• Klinik: Perikondrit, hematom (karnabahar kulak); rekonstrüktif cerrahi.

Tympanic Membrane – Eardrum (Kulak Zarı)

• Anatomi: Çap ≈9–10 mm, kalınlık ≈0.1 mm; pars tensa (lifli) & pars flaccida; ışık yansıması (konus).

• İşlev: Ses basıncını mekanik titreşime çevirir; dış–orta kulak sınırı.

• Klinik/Ölçüm: Perforasyon, miringoskleroz; timpanometri (tepe basıncı daPa, Uyum/Compliance mL, ECV mL): A/As/Ad/B/C tipleri; akustik refleks ölçümleri.

Tympanic Cavity (Orta Kulak Boşluğu)

• Anatomi: Epitympanum–mesotympanum–hipotympanum; aditus ad antrum ve mastoid hücrelerle bağlantı.

• İşlev: Ossiküler zincir ve kaslar (tensor tympani, stapedius) ile empedans eşleşmesi.

• Klinik: Akut/seröz otit, kolesteatom (attik retraksiyon), ossiküler erozyon; BT ile havalanma/kemikçikler değerlendirilir.

Eustachian Tube (Östaki Borusu)

• Anatomi: Yetişkinde ≈36 mm; lateral 1/3 kemik, medial 2/3 kıkırdak; açılışı çoğunlukla tensor veli palatini ile.

• İşlev: Orta kulak basınç eşitleme ve drenaj; nazofarenks ile ileti.

• Klinik/Ölçüm: ET disfonksiyonu, barotravma; Valsalva/Toynbee, ET fonksiyon testleri; balon dilatasyonu seçili vakalarda.

Outer Ear (Dış Kulak)

• Anatomi/İşlev: Aurikula + dış kulak yolu; ses toplama, yönsel ipuçları, rezonans kazancı.

• Klinik: Mikroti/atresia; kulak kalıbı, RIC/BTE akustik uyumlandırma.

Middle Ear (Orta Kulak)

• Anatomi/İşlev: Alan oranı (TM:stapes tabanı ≈ 17:1) + kol oranı ≈ 1.3:1 → toplam ≈20–25 dB mekanik kazanç; akustik refleks gürültüden korur.

• Klinik/Ölçüm: OME/kolesteatom/enfeksiyon; timpanometri, genişbant timpanometri, ART.

Inner Ear (İç Kulak)

• Anatomi/İşlev: Koklea (işitme) + vestibüler sistem (denge; SCC, utrikül/sakkül – otolit organları).

• Klinik/Ölçüm: Meniere (endolenfatik hidrops), vestibüler nörit, SSNHL; PTA, OAE, ABR, VEMP (cVEMP/oVEMP), vHIT, kalorik.

İletimden Algıya

1. Toplama & Filtreleme: Aurikula/helix ve dış kulak yolu sesin spektrumunu şekillendirir (≈2–5 kHz kazanç).

2. Empedans Eşleşmesi: Kulak zarı + ossiküler zincir mekanik avantajla sesi iç kulağa etkin taşır.

3. Transdüksiyon & Kodlama: Koklea titreşimi sinirsel koda çevirir (tonotopi).

4. Postür & Denge: Yarım daire kanalları ve otolit organları baş hareketlerini algılar; VOR görsel stabiliteyi korur.