İşitme Cihazlarında “Kazanç” (Gain) Nedir ve Neden Önemlidir?

İşitme cihazlarının performansını anlamanın en temel yollarından biri, cihazın kazancını (gain) incelemektir. Kazanç, cihazın gelen sesi ne kadar yükselttiğini gösterir ve işitme cihazının kullanıcıya doğru şekilde ses iletmesinde kritik rol oynar.

Kazanç (Gain) Nedir?

Kazanç, işitme cihazının mikrofonundan giren sesin (input) kulak kanalına çıkarken (output) ulaştığı ses seviyesi arasındaki farktır ve desibel (dB) cinsinden ifade edilir.

• Örneğin: Giriş 50 dB SPL, çıkış 100 dB SPL ise kazanç = 100 − 50 = 50 dB.

• Kazanç göreceli bir ölçümdür; referanslı bir birim (SPL, HL vb.) kullanılmaz.

Kişiselleştirilmiş Kazanç: Neden Her Frekansta Farklı?

Bir kişinin işitme kaybı genellikle farklı frekanslarda farklı seviyelerdedir. Ayrıca konuşmanın her frekansta farklı şiddette olması nedeniyle işitme cihazları her frekansta farklı kazanç uygular.

• Örnek: Bir hastanın 2000 Hz’de 60 dB HL işitme kaybı olduğunu varsayalım. Bunu kulak kanalı SPL değerine çevirdiğimizde yaklaşık 70 dB SPL olur. Eğer gelen konuşma sinyali 40 dB SPL ise, hastanın bu sesi duyabilmesi için 30 dB kazanç gerekir (70 − 40 = 30 dB).

Doğrusal Olmayan Ses Algısı ve Kazanç

Çoğu bireyde “nonlineer loudness growth” (doğrusal olmayan ses şiddeti artışı) görülür; yani giriş ses seviyesi arttıkça ihtiyaç duyulan kazanç azalır. Bu nedenle:

• Düşük sesler için daha yüksek kazanç,

• Orta-yüksek sesler için daha düşük kazanç programlanır.

Bu prensip işitme cihazı ayarlarının kişiye özel olmasının en önemli nedenlerinden biridir.

Ortalama, Maksimum ve Rezerv Kazanç

• Ortalama Maksimum Kazanç: Cihazın farklı frekanslardaki kazançlarının ortalamasını ifade eder.

• Peak Gain (Full-On Gain): Cihazın ses kontrolü tamamen açıkken ulaştığı maksimum kazançtır.

• Rezerv Kazanç: Hastanın işitmesinde ileride meydana gelebilecek değişimlere veya özel dinleme durumlarına karşı cihazın sunduğu yedek kazançtır.

Örneğin bir kullanıcıya 25–30 dB kazanç gerekiyorsa, cihazın 35–40 dB maksimum kazanç kapasitesine sahip olması tercih edilir.

RIC Cihazlarda Alıcı (Receiver) Seçimi

RIC cihazlarda genellikle aynı modelin farklı alıcı (receiver) opsiyonları bulunur. Her alıcı farklı kazanç ve çıkış değerleri sunar. Bu nedenle odyoloğun, kullanıcının işitme kaybı profiline göre en uygun alıcıyı seçmesi gerekir.

Sonuç olarak,

İşitme cihazlarında kazanç, kullanıcı deneyimini ve işitme başarısını belirleyen temel parametrelerden biridir. Doğru hesaplanan ve kişiselleştirilen kazanç sayesinde:

• Yumuşak sesler duyulabilir,

• Orta sesler konforlu olur,

• Yüksek sesler rahatsız etmez,

• Kullanıcı memnuniyeti ve cihazın etkinliği artar.

Kazanç, işitme cihazı programlamasında sadece bir sayı değil, bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gereken kritik bir ayar noktasıdır.